Hoe gaan we om met palliatieve zorg in de laatste levensfase? Daarover spraken Liesbeth Peters, longarts NWZ en kaderarts palliatieve zorg en Yvette Goudsblom coördinator Netwerken Palliatieve Zorg Noord-Holland-Noord & Zaanstreek Waterland, op vrijdag 28 oktober tijdens de Fryslân Konferensje.
 
Toename vraag naar palliatieve zorg
De samenleving vergrijst, mensen leven langer met meer (chronische) aandoeningen. Tegelijkertijd loopt het personeelstekort op en stijgen de zorgkosten. Dat maakt dat palliatieve zorg niet altijd met alle verschillende disciplines die betrokken zijn bij de patiënt kan worden georganiseerd. Terwijl er wel een toename in bewustzijn over palliatieve zorg is. In 2019 hadden 1148 mensen in de Kop van Noord-Holland behoefte aan palliatieve zorg.
Zorgprofessionals kunnen inspelen op deze toenemende vraag naar palliatieve zorg door middel van proactieve zorgplanning. Door behandelwensen en -grenzen gezamenlijk te bespreken en vast te leggen kan hierop worden geanticipeerd. Zo kan de zorg afgestemd worden op persoonlijke wensen, waarden en behoeften. Deze proactieve zorgplanning – of ook wel ‘advance care planning’ – is van groot belang in stabiele, maar zeker ook in acute situaties. Voor elk individu, ongeacht de mate van kwetsbaarheid door ziekte, beperking of leeftijd.
 
Proactief zorgplanningsgesprek
Wanneer ga je over tot proactieve zorgplanning? Stel hiervoor jezelf als zorgverlener de vraag: “Zou het mij verbazen als deze patiënt er over 1 jaar niet meer is?”. Als het antwoord op deze vraag “ja” is, dan is het goed om stil te staan bij de wensen die de patiënt heeft over de zorg in zijn laatste levensfase.

oe houd je een proactief zorgplanningsgesprek?  Een goede start is om te vragen aan de patiënt of hij weet welke aandoening hij heeft en wat dit voor zijn gezondheid en functioneren betekent. Door met patiënten het gesprek aan te gaan, gaan zij nadenken over hoe hun toekomst eruitziet. Vraag de patiënt ook wat voor hem belangrijk hierin is. Hieruit vloeien vanzelf wensen voort.
Proactieve zorgplanning is een continu en dynamisch proces waarin de levensdoelen en keuzes van de patiënt centraal staan. Door regelmatig in contact te blijven met de patiënt en diens naasten kun je anticiperen op dat wat mogelijk gaat komen en tijdig passende zorg hier op aan laten sluiten.

Proactieve zorgplanning zorgt voor meer autonomie bij de patiënt. Hij heeft het gevoel controle te hebben over de ziekte en het proces. De kwaliteit van zorg gaat omhoog en ook de relatie met zorgverleners, mantelzorgers en familie verbeterd. Doordat de patiënt nadenkt over wat hij wel en niet wil aan behandelingen en door wensen vast te leggen, wordt voorkomen dat mensen ongewild worden opgenomen. Dit vermindert overbehandeling, druk op de acute zorg en daarmee zorgkosten.
 
Een voorbeeld
Een patiënt van 66 jaar met COPD-4 en ondergewicht wordt vanwege exacerbaties opgenomen in het ziekenhuis. Voor zijn opname in het ziekenhuis redde hij zichzelf nog aardig thuis, maar na ontslag heeft hij hulp nodig. De patiënt gaat in gesprek met zijn huisarts en geeft aan de kwaliteit van zijn leven als laag te ervaren omdat hij de dingen die hij graag deed, zoals tuinieren, niet meer kan doen. De prognose van zijn aandoening is zorgelijk, de verwachting is dat hij bij volgende exacerbaties nog verder achteruit zal gaan.  De patiënt geeft aan bij zijn huisarts bij een volgende exacerbatie niet meer ingestuurd te willen worden. Bij een volgende exacerbatie overlijdt de patiënt, in lijn met zijn wensen, uiteindelijk thuis.
 
Netwerken Palliatieve Zorg
In het Consortium Palliatieve Zorg Noord-Holland en Flevoland wordt lokaal en (boven)regionaal samengewerkt om een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven in de laatste levensfase voor iedereen binnen de regio mogelijk te maken. Proactieve zorgplanning is een belangrijk thema om dit doel te behalen. Om proactieve zorgplanning goed te organiseren is het nodig om palliatieve zorg in de organisatie en in de regio in te bedden. Hoe moet dit in de regio ingericht worden? Moet er bijvoorbeeld een regionaal expertiseteam komen om te adviseren over vraagstukken met betrekking tot een naderend levenseinde? De Netwerken Palliatieve Zorg horen graag ideeën over hoe het beter kan en waar behoefte aan is. Input hierover is welkom via palliatievezorg@zonh.nl