Eenzaamheid is een probleem van alle leeftijden maar speelt met name onder ouderen. Maatschappelijk hulpverleners zien door corona de eenzaamheidsproblematiek verergeren. Inwoners van Noord-Holland kunnen voor vragen rondom eenzaamheid, rouw, verlies of scheiding terecht bij het Centrum voor Levensvragen voor erkende begeleiding.

Twee derde 85-plussers is eenzaam
Eenzaamheid is een probleem van alle leeftijden. Van de Nederlandse bevolking geeft 43% aan eenzaam te zijn. Hiervan voelt 10% zich ernstig of zeer ernstig eenzaam. Het percentage eenzamen neemt toe met het ouder worden. Van de 85-plussers voelt bijna twee derde (63%) zich eenzaam. (Bron: Volksgezondheid en zorg.)

“Op slot in mijn kamer”
Teresa Takken is geestelijk verzorger verbonden aan het Centrum voor Levensvragen (CvL) in Noord-Holland. Nu het aantal besmettingen weer oploopt en de corona maatregelen aangescherpt worden, merkt ze dat ouderen opzien tegen de mogelijke beperkingen. Theresa: “Geen bezoek van kinderen, de kleinkinderen niet meer kunnen knuffelen; de eenzaamheid van de eerste lock-down was heftig. De verpleging heeft het te druk voor een langer praatje en veel ouderen krijgen geen bezoek van een geestelijk verzorger. Mensen van in de negentig zeggen letterlijk tegen mij: “Alsjeblieft, niet weer op slot in mijn kamer!” Ze willen hun laatste dagen in vrijheid kunnen leven.”

Ook Marjo van Bergen is geestelijk verzorger bij het CvL en ziet dat corona eenzaamheid verergert. Marjo: “Bij veel problemen zoals rouw, verlies of scheiding speelt eenzaamheid een rol. Corona versterkt deze problemen. De gevoelens van eenzaamheid bij bijvoorbeeld terminale patiënten of mensen die in de rouw zijn, worden in deze periode zwaarder.”

Geestelijke verzorging cruciaal
In het begin van de corona periode zagen de geestelijk verzorgers bij het CvL de vraag naar ondersteuning afnemen. Marjo: “Net als de huisartsenpraktijken en ziekenhuizen zagen wij dat mensen zich minder meldden voor begeleiding. Het was heel stil op ons telefoonnummer. In de lock-down werd bezoek in verzorgingshuizen aan banden gelegd en ook in de thuissituatie was contact beperkt mogelijk. Veel mensen dreigden in eenzaamheid te sterven. Vanuit de huisartsen en de Netwerken Palliatieve Zorg kwam de oproep dat mensen in hun laatste levensfase geestelijke verzorging moeten kunnen krijgen. In de Tweede Kamer zijn hier vragen over gesteld. Dat heeft ervoor gezorgd dat geestelijke verzorging nu op de lijst van cruciale beroepen staat. Een terminale patiënt heeft recht op geestelijke begeleiding.”

Schaamte
Rondom eenzaamheid hangt veel schaamte en eenzaamheid doorbreken is lastig. Marjo: “Er is bijna niemand die van zichzelf zegt eenzaam te zijn. Mensen vermijden dat echt voor elke prijs. Eenzaamheid zit in je eigen beleving, de waardering van je relaties met andere mensen. Als het je niet lukt om die relaties met mensen te maken, dan ga je denken dat dit misschien wel aan jezelf ligt. Dat jij niet leuk of goed genoeg bent. En omdat het in het verleden niet gelukt is om relaties op te bouwen, wordt nieuw sociaal contact vermeden.”

Ook Teresa ziet ouderen gebukt gaan onder de taboe van eenzaamheid. Teresa: “De generatie tachtigers en negentigers zijn groot gebracht met: “Los het zelf op”, die gaan niet op zoek naar hulp. Dat was nou eenmaal de tijdsgeest toen. Ze spreken zichzelf steeds toe: “Kom op nou!” En: “Niet klagen maar dragen!” Terwijl het heel normaal is om je eenzaam te voelen.”

Luisteren en niet weglopen
Eenzaamheid verhelpen is niet een kwestie van meer contact, wel van diepere relaties. Teresa: “Mensen hebben een grote behoefte om echt gehoord en gezien te worden. Je hoeft hun problemen niet op te lossen, maar zijn al geholpen als ze hun problemen kunnen delen en kunnen ventileren. Ik laat ze vloeken, uit de baan vliegen en God de schuld geven. Ik luister, loop nooit weg en oordeel niet. Het mooie is dat hierdoor een intense ontmoeting ontstaat.”

Marjo: “Het is niet iets van contacten toevoegen, roeren en het is klaar. Het gaat om dat diepere contact, waarin je echt praat over de dingen die er voor jou toe doen. Eenzaamheid komt voort uit dat mensen vroeger ergens beschadigd zijn in het contact leggen met zichzelf, anderen of het geheel waartoe ze willen behoren. In mijn gesprekken ervaren mensen weer hoe het is om op een dieper niveau het contact aan te gaan. Iedereen komt ergens in het leven eenzaamheid tegen. Om de eenzaamheidsproblematiek aan te pakken moeten we erkennen dat eenzaamheid lastig te doorbreken is en als dat niet lukt, dit niet aan jezelf ligt. En heb vertrouwen dat het waard is om diepere relaties aan te gaan.

Voor vragen over het Centrum voor Levensvragen kun u contact opnemen met: Mart Stel – Coördinator Centrum voor Levensvragen.
Meer informatie over het CvL vindt u op https://centrumlevensvragen.nl/